Czyżów Szlachecki, leżący w odległości kilkunastu kilometrów od Sandomierza, swą popularność zawdzięcza nie tylko ciekawej lokalizacji, ale i zabytkom, którym w czasie wycieczki po tej części województwa świętokrzyskiego. Co można tutaj zobaczyć? Dlaczego warto odwiedzić Czyżów Szlachecki?
Obecnie najcenniejszym skarbem na terenie Czyżowa Szlacheckiego jest barokowy pałac, który zachwyca pięknym portalem oraz rzeźbami, nawiązującymi do sztuki antycznej. Rezydencja ta powstała w połowie XVIII wieku, jednak jej dzieje są znacznie dłuższe. Dzisiejszy pałac wznosi się przecież na fundamentach średniowiecznego zamku Czyżowskich – obiektu, z którym wiąże się sporo ciekawych legend. Co wiemy na jego temat?
Zamek w Czyżowie Szlacheckim powstał w początkach XV wieku, kiedy to właścicielem tutejszych ziem był kasztelan sandomierski i członek rady królewskiej Władysława Jagiełły – Michał Ligęza z Czyżowa. Z nielicznych źródeł wynika, iż zamek te został zbudowany z materiału pozyskanego w wyniku rozbiórki świątyni w Zawichoście – sąsiedniej miejscowości, znanej z pięknego przełomu Wisły oraz cennych zabytków średniowiecznej architektury. Zachowanie to nie spodobało się Jagielle, stało się też przyczyną sporu między królem a jego kasztelanem. Ile w tej historii jest prawy, a ile legendy?
O tym, że legend związanych z budową zamku w Czyżowie jest sporo, wiemy doskonale. Jedna z nich wiąże się z Tatarami, dzięki którym miało zostać usypane wzgórze zamkowe. Druga legenda wiąże się ze śmiercią, a raczej z problemami, jakie towarzyszyły pochówkowi Michała Ligęzy z Czyżowa. Według wiernych problemy te miały być karą za to, w jaki sposób pozyskał on materiały na budowę swego zamku. A co się stało z obiektem, który powstał w tak niejasnych okolicznościach?
Sam zamek dotrwał do połowy XVII wieku, kiedy to – w trakcie wojen ze Szwedami – został zniszczony. W jego miejscu sto lat później stanął piękny pałac, wzniesiony z woli kasztelana połanieckiego, Aleksandra Zakliki Czyżowskiego. W XIX i XX wieku pałac był wprawdzie powiększany, zachował jednak swą barokową formę. Na liście osób, które mieszkały w jego murach, nie brak znanych nazwisk. Jedną z właścicielek pałacu była Jadwiga Prendowska, znana jako kurierka gen. Mariana Langiewicza w powstaniu styczniowym. W drodze koligacji małżeńskich, kolejną rodziną urzędującą w pałacu stali się Targowscy. A ponieważ w okresie II RP Józef Targowski był znanym dyplomatom, w murach jego pałacu znanych gości nie brakowało. Wiadomo, że byli tu m. in. prezydenci Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki. Gościli tu również przedstawiciele świata kultury i nauki, m. in. pisarz Władysław Reymont oraz malarz Leon Wyczółkowski.
